روماتیسم التهابی چیست؟
روماتیسم التهابی، یک اصطلاح عمومی است، که برای پوشش دادن ده ها اختلال ،استفاده می شود ؛ آنها معمولا به عنوان اختلالات روماتیسمی شناخته می شوند. این شرایط مربوط به التهاب مفاصل، ماهیچه ها و بافت هایی است که از اعضای بدن و سایر قسمت های داخلی بدن شما، محافظت میکنند یا متصل هستند.بسیاری از اختلالات روماتیسمی، اختلالاتی خود ایمنی هستند.روماتیسم ها بیماری هایی هستند که زمانی که سیستم ایمنی بدن به جای حمله به باکتری ها و ویروس ها، به خودش حمله می کند ؛ سایر اختلالات روماتیسمی، ناشی از کریستال هایی مانند کریستال های اسید اوریک در نقرس هستند.
علائم روماتیسم مفصلی چیست؟
مهمترین علائم روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید درد و خشکی صبحگاهی مفاصل بدن بخصوص دست همراه با احساس ضعف و خستگی است که بصورت تدریجی در عرض چند هفته تا چند ماه ایجاد شده و شدت میابند.
1) علائم عمومی روماتیسم
در 70 درصد موارد شروع روماتیسم مفصلی با علائم عمومی مانند ضعف،کاهش اشتها ، درد مبهم عضلات و احساس خستگی است. بیمار ممکن است ماه ها قبل از اینکه دچار درد و تورم مفصل شود این علائم را داشته باشد.
علائم مفصلی رماتیسم
2) علائم مفصلی
در 30 درصد موارد شروع روماتیسم مفصلی با بروز علائم مفصلی است که عبارتند از
• درد مفصل که با حرکت آن یا فشار بر آن بیشتر میشود
• تورم مفصل
• در مواردی که مفاصل اندام تحتانی درگیر میشوند بیمار در حین راه رفتن دچار لنگش میشود
• احساس خشکی مفصل که در صبح بیشتر است و بعد از گذشت چند ساعت بهتر میشود
• قرینه بودن مفاصل درگیر
3)علائم غیر مفصلی
این علائم در 40 درصد از بیماران وجود دارد و بیشتر در بیمارانی دیده
آنها بالا Rheumatoid factorدر آزمایش خون دیده می شود که است. مهمترین این علائم عبارتند از:
• برجستگی های بدون درد زیر پوست که به آنها ندول های روماتیسمی Rheumatoid nodules میگویند و در یک چهارم بیماران وجود دارد.
• درگیر شدن بافت ریه و پرده های اطراف آن که میتواند موجب
تنگی نفس شود.
• درگیر شدن عروق خونی در هر جایی از بدن که بیشتر در عروق پوست و دستگاه عصبی است ولی میتواند در عروق خونی روده، طحال، لوزالمعده، ریه، کبد، گره های لنفاوی و کبد هم باشد. درگیری عروق در هر کدام از این اعضاء میتواند علائم مخصوص به آن عضو را ایجاد کند.
• درگیر شدن و آسیب چشم در یک درصد از بیماران ایجاد میشود. سفیدی چشم ملتهب و قرمز شده و چشم خشک میشود.
• التهاب در اطراف تاندون ها
کم خونی•
• تب
ارتباط بیماری های پوستی و مفصلی
شایع ترین نقطه ای از بدن به جز مفاصل و ستون مهره ها که درگیر روماتیسم می شود، پوست است. اولین بروز علائم روماتیسمی از ناحیه پوست بوده و حتی اولین بروز آن با مشکلات پوستی و مقاومت به درمان های دارویی، همراه است. پوست، کلیه ها، ریه، مغز، چشم ها از خطر روماتیسم در امان نیستند.
مفاصل آسیب پذیر در بیماری روماتیسم
شایعترین مفاصل درگیر ، مفاصل انگشتان دست، مچ دست، پا و مچ پا هستند. با این حال هر مفصلی در بدن امکان آسیب پذیری از این بیماری را دارد. زانو، مفصل ران، شانه، آرنج و گردن هم در این بیماری درگیر میشوند. از خصوصیات ابتلا مفاصل در این بیماری اینست که مفاصل بصورت دوطرفه درگیر میشوند مثلا مچ هر دو دست یا انگشتان هر دو دست.
مشکلات همراه در روماتیسم مفصلی
در فرد مبتلا به روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید احتمال وجود مشکلات خاصی بیش از افراد عادی است که عبارتند از:
•بیماری های قلبی عروقی مانند حمله قلبی که هم می تواند به علت افزایش فشار خون و کاهش سطح فعالیت بدنی در این بیماران باشد و هم میتواند به علت مصرف داروهایی باشد که بیمار مجبور به استفاده از آنها است.
• کم خونی
• عفونت مفصلی یا عفونت در دیگر نقاط بدن که هم میتواند به علت خود بیماری ایجاد شود و هم به علت مصرف داروهایی باشد که بیمار مصرف میکند.
• پوکی استخوان که هم میتواند به علت خود بیماری ایجاد شود و هم به علت مصرف داروهایی باشد که بیمار مصرف میکند. همچنین بیمار مبتلا به روماتیسم مفصلی به علت وجود درد فعالیت بدنی کمی دارد و همین کاهش فعالیت بدنی میتواند موجب بروز پوکی استخوان یا استئوپروز شود.
• سندروم کانال کارپ
• پارگی تاندون های پشت مچ دست
• جابجایی و دررفتگی مهره های بالایی گردن و بدنبال آن فشار به نخاع و بروز علائم عصبی
معیار های تشخیص رماتیسم
مفصلی
مهمترین معیارهای تشخیص روماتیسم مفصلی
هیچکدام از علائم بیماری روماتیسم مفصلی مختص به این بیماری نیستند و میتوانند در دیگر بیماری ها بخصوص دیگر بیماری های روماتیسمی دیده شوند. در نتیجه تشخیص این بیماری قدری مشکل است. هفت معیار وجود دارد که هرچه تعداد بیشتری از آنها در یک بیمار موجود باشند احتمال اینکه مشکل بیمار روماتیسم مفصلی باشد بیشتر است. این معیارها عبارتند از:
• خشکی صبحگاهی در مفاصل که بیش از یک ساعت طول بکشد
• تورم مفصلی در حداقل سه مفصل از بدن
• تورم در یکی یا چند تا از مفاصل دست (مفاصل انگشت یا مچ دست)
• تورم در دو مفصل قرینه در دو طرف بدن
• وجود ندول های زیر جلدی
• تست آزمایشگاهی "فاکتور روماتوئیدی" RF مثبت
• کاهش دانسیته استخوان در استخوان های دست و خوردگی سطوح مفصلی در مفاصل دست در رادیوگرافی بیمار
علائم روماتیسم مفصلی
دست
علائم رماتیسم مفصلی در دست چیست؟
علائم روماتیسم مفصلی بیش از هر مفصل دیگر در مچ دست و مفاصل متاکارپوفالانژیال Metacarpophalangeal) یا MP ) دیده میشوند. مفاصل متاکارپوفالانژیال در محل اتصال انگشتان به کف دست قرار گرفته اند. در روماتیسم مفصلی مفاصل گرفتار دچار درد، تورم و خشکی میشوند . تورم انگشتان دست از علائم ابتدایی ابتلا به روماتیسم مفصلی است و موجب میشود انگشت از وسط متورم و پهن تر شود و به اصطلاح شکل دوک نخ ریسی به خود بگیرد.
دیگر علائم این بیماری در دست عبارتند از:
• برجستگی های نرم در پشت دست که با حرکت انگشتان دست حرکت میکنند.
• برجستگی های گرد در زیر پوست انگشت یا آرنج
• خم شدن بند آخر انگشت که به آن انگشت چکشی یا مالت فینگر Mallet finger) ) میگویند.
• انحراف انگشتان دست به سمت استخوان اولنا
• خم شدن مفصل انتهایی انگشت و باز شدن مفصل میانی
• خم شدن مفصل میانی انگشت و باز شدن مفصل متاکارپوفالانژیال
• ناپایدار شدن مفاصل دست
• ناتوانی و ضعف در گرفتن اشیاء با دست
• ناتوانی ناگهانی در راست کردن یا خم کردن انگشت دست به علت پاره شدن تاندون آن انگشت
• برجسته شدن استخوان ها در مچ دست
• صدای جیرجیر در موقع حرکت مفصل به علت حرکت تاندون های ملتهب
•بی حسی و احساس گزگز در دست به علت بروز سندروم تونل کارپ
درمان روماتیسم مفصلی دست
برای درمان این بیماری متخصص روماتولوژیست داروهایی به بیمار میدهد که با استفاده از آنها درد و تورم مفاصل بیمار کم شده و سرعت پیشرفت بیماری کند میشود. متخصص فیزیوتراپی نیز با کمک نرمش های مخصوص سعی میکند حرکات مفاصل را در حد قابل قبولی نگه دارد و همچنین با استفاده از بریس هایی مفاصل را در وضعیت های مناسب قرار داده تا درد کمتری داشته و کارآیی بهتری داشته باشند.
و در نهایت اگر بیماری خارج از کنترل شود و نیاز به جراحی پیدا کند،متخصص ارتوپد جراحی خاصی را انجام میدهد که مهمترین آنها عبارتند از:
• خارج کردن برجستگی های زیر پوست که به آنها ندول (Nodule) میگویند به توسط عمل جراحی
• خارج کردن برجستگی های استخوانی و یا خارج کردن لایه سینوویال اطراف تاندون های دست . هر دو این عوامل میتوانند تاندون را تحت فشار قرار دهند
• درمان پارگی تاندون دست با پیوند تاندون یا جابجا کردن تاندون ها
• خارج کردن لایه سینوویال مفصل مبتلا
• آزاد کردن رباط عرضی مچ دست برای درمان علائم سندروم کانال کارپ
• در صورت تخریب شدید مفصلی جوش دادن استخوان های دو طرف مفصل در موارد خاص
• در موارد آسیب شدید مفصل، تعویض آن با مفصل مصنوعی
تشخیص زودرس روماتیسمم مفصلی دست
اهمیت تشخیص زودرس روماتیسم مفصلی چیست
وقتی پزشک به آرتریت روماتوئید مشکوک شود معمولا بیمار را به یک متخصص بیماری های روماتیسمی یا روماتولوژیست معرفی میکند . شروع زود هنگام درمان در این بیماری بسیار مهم است چون هرچه در شروع درمان تاخیر بیشتری صورت گیرد عوارض بیماری بیشتر شده و مفاصل بیشتر دچار تخریب غیر قابل بازگشت میشوند.
تشخیص روماتیسم مفصلی
هیچ علامت بالینی یا تست آزمایشگاهی اختصاصی وجود ندارد که با انجام آن بتوان تشخیص قطعی این بیماری را مطرح کرد ولی پزشک میتواند با مشاهده چندتا از علائم زیر تشخیص روماتیسم مفصلی را مطرح کند.علاوه بر علائم بالینی پزشک متخصص می تواند با مشاهده علائم دیگر ،وجود این بیماری را تشخیص دهد.
• تست بررسی پروتئین خاصی در خون به نام Rheumatoid factor یا RF که در دو سوم بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی مثبت میشود.
• بالا بودن تست ESR و CRP که نوعی آزمایش خون هستند.
• بررسی مایع مفصلی که معمولا تعداد گلبول های سفید در آن به بالای 10 هزار ( با ارجحیت گلبول های سفید تک هسته ای) میرسد.
• علائم رادیولوژیک در عکس ساده مفصل بصورت کم شدن فاصله مفصلی، استئوپروز و پوکی در استخوان های اطراف مفصل، خوردگی استخوان های اطراف مفصل و در موارد پیشرفته تغییر شکل مفصل
روماتیسم قلبی
تب روماتیسمی ممکن است قلب را گرفتار نماید یا آسیبی به قلب نرساند و در صورتیکه تب روماتیسمی سبب آسیب دائمی و پایدار قلب شود به این حالت بیماری روماتیسمی قلب گفته می شود.
بیماری روماتیسم قلب نتیجه آثار باقیمانده از التهاب دریچه های قلبی در اثر تب حاد روماتیسمی است که موجب بروز تنگی یا نارسایی و یا هر دو حالت در دریچه های قلبی می شود که دریچه های میترال و آئورت بیش از همه مبتلا می شوند و گاهی حتی تمام لایه های قلب درگیر می شوند.
این متخصص قلب و عروق تصریح کرد:در مواردی که لایه عضلانی قلب گرفتار شود نارسایی قلب جدی ترین تظاهر این بیماری بود که در قالب موارد خفیف است و در پنج تا ده درصد موارد التهاب در پرده دور قلب یا پریکارد وجود دارد که از علائم آن درد قفسه سینه است که با تنفس عمیق شدت پیدا می کند.
در پانزده درصد موارد ممکن است درگیری سیستم مغز و اعصاب نیز در این بیماری وجود داشته باشد که بیشتر در دختران ایجاد می شود ، با حرکات غیر ارادی و سریع اندام ضعف عضلانی و بی ثباتی روحی مشخص می شود و یکی از علائم و نشانه های بسیار خوب آن در کودکان سنین مدرسه تغییر دست خط آنهاست و با پیشرفت بیماری عصبانیت، بی قراری و اختلال در راه رفتن بروز می کند.
به طور کلی علائمی از قبیل تنگی نفس هنگام فعالیت، احساس خستگی زودرس، تپش قلب، درد سینه، تنگی نفس هنگام خوابیدن،سرگیجه ،سنکوپ و تورم پاها ایجاد می شود.
آسیب هایی که برروی دریچه های قلبی ایجاد می شود دائمی بوده و برگشت پذیر نیستند . اما علائم و ناراحتی های ناشی از این بیماری ها را می توان بوسیله درمان دارویی، جراحی های ترمیمی یا تعویض دریچه های قلبی یا استفاده از بالون و موارد دیگر کاهش داد.
خوراکی های مفید و مضر برای روماتیسم:
موز
موز سرشار از پتاسیم است و به انواع شیرینی، غذا، نوشیدنی ها و … افزوده می شود. پتاسیم و منیزیم موجود در این میوه، تراکم استخوان ها را افزایش داده و علایم و درد روماتیسم را کاهش می دهد.
توت سیاه
توت سیاه، علاوه بر خوش طعم بودن سرشار از آنتی اکسیدان است و سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند. نتایج بررسی های اخیر نشان داده، افزایش آنتی اکسیدان های بدن به کاهش درد روماتیسم و التهاب مفاصل مبتلایان به آرتریت روماتوئید کمک می کند.
ماهی سالمون
ماهی سالمون سرشار از اسیدهای چرب امگا ۳ است. یافته های دانشمندان انجمن مبارزه با روماتیسم آمریکا نشان می دهند، التهاب و درد روماتیسم و مفاصل افرادی که دست کم دو روز در هفته ماهی سالمون می خوردند کاهش یافته است.
چای سبز
یافته های محققان نشان می دهند، چای سبز خواص ضد التهابی دارد و علایم و نشانه های آرتریت روماتوئید و استئوآرتریت را کاهش می دهد. دانشمندان بلژیکی با افزودن مواد تشکیل دهنده چای سبز به کشت سلولی غضروف انسان، مواد شیمیایی و آنزیم هایی که غضروف ها را از بین می برند را نابود کردند.
آب پرتقال
آب پرتقال، مثل سایر مرکبات سرشار از ویتامین ث است. ویتامین ث نقش اساسی در رشد طبیعی غضروف ها ایفا می کند. کمبود ویتامین ث تاثیر منفی بر تندرستی استخوان ها، دندان ها و غضروف های بدن می گذارد.
مواد غذایی مضر برای روماتیسم
نتایج تحقیقات نشان می دهد که کاهش مصرف غذاهای سرخ شده و آماده طبخ مثل گوشت های سرخ شده و غذاهای یخ زده آماده طبخ می تواند التهاب و درد روماتیسم را کم کرده و در واقع به باز گرداندن دفاع طبیعی بدن کمک کند. پیشنهاد ما: مصرف غذاهای سرخ شده و آماده طبخ را کم کرده و سبزیجات و میوه بیشتری در برنامه غذایی تان قرار دهید.
غذاهای طبخ شده در حرارت بالا
غذاهای کبابی، سرخ شده و یا پاستوریزه، مولکول خطرناک، پروتئین های خاصی را در بدن تخریب می کند و بدن تلاش می کند این مولکول های سمی را به کمک سیتوکین ها از هم جدا کند و این فرآیندها پیام آور التهاب در بدن هستند.
غذاهای دارای روغن ذرت
بسیاری از غذاها و اسنک های پخته شده دارای روغن ذرت و دیگر روغن هایی هستند که سرشار از اسید چرب امگا-۶ می باشند. اگرچه این غذاها طعم خوبی دارند اما ممکن است التهاب را در بدن افزایش دهند. در مطالعات صورت گرفته بر روی اثرات ضد درد امگا-۳ بخصوص در مبتلایان به روماتیسم مشخص شد که روغن ماهی که دارای مقادیر بالایی اسید چرب امگا-۳ است ممکن است در برخی افراد به تسکین درد کمک کند. مصرف غذاهایی که دارای امگا-۶ هستند را با غذاهای حاوی اسید چرب امگا-۳ سالم و ضد التهاب مثل روغن زیتون، آجیل ها، بذر کتان و تخم کدو تنبل جایگزین کنید.
سیگار کشیدن
الکل و سیگار مشکلات بسیاری برای سلامت بدن ایجاد می کنند از جمله مفاصل را تحت تاثیر قرار می دهند. در افراد سیگاری خطر بروز روماتیسم بیشتر است، در حالیکه در کسانی که الکل مصرف می کنند خطر ابتلا به نقرس افزایش می یابد. برای داشتن مفاصل سالم و کاهش درد روماتیسم باید تعادلی از رژیم غذایی، فعالیت فیزیکی و مقدار کافی استراحت در بدن وجود داشته باشد که همه این موارد می تواند با مصرف الکل و سیگار به خطر بیفتد. پس تا دیر نشده سیگار و الکل را ترک کنید. سعی کنید خود را به خوردن غذاهای سالم، ورزش منظم و خواب با کیفیت عادت دهید.
مصرف لبنیات
محصولات لبنی از آنجا که دارای نوعی پروتئین هستند، ممکن است در درد روماتیسم نقش داشته باشند. بر اساس مطالعات صورت گرفته در برخی افراد این پروتئین ممکن است بافت اطراف مفاصل را تحریک کند. برخی از مبتلایان به روماتیسم که از دردهای روماتیسمی رنج می برند، رژیم غذایی پیروی می کنند که فاقد محصولات حیوانی و البته لبنیات است. پس اگر با رماتیسم درگیر هستید، برای درد روماتیسم بیشتر از آنکه پروتئین مورد نیاز بدن را از از منبع حیوانی و لبنی تامین کنید، به منابع گیاهی و سبزیجات مثل اسفناج، کره مغزها، سویا، لوبیا، عدس و بذر گنه گنه مراجعه کنید.
غذاهای پر نمک
بسیار مهم است که بدانید در غذایی که می خورید چه موادی است. بسیاری از غذاها بیش از حد نمک دارند و گروهی دیگر برای افزایش مدت زمان مصرف، مقدار زیادی مواد نگهدارنده. در برخی افراد مصرف بیش از اندازه نمک ممکن است باعث بروز التهاب در مفاصل شود. پس ارزش این را دارد که تلاش کنید نمک کمتری بخورید. لازم است، برچسب مواد غذایی را بخوانید و تا حد ممکن از خوردن مواد نگهدارنده و افزودنی بپرهیزید. نمک کمتر به مدیریت درد روماتیسم کمک می کند، بنابراین از مصرف غذاهای آماده بپرهیزید. اگرچه مصرف غذاهای آماده طبخ در ماکروویو راحت است، اما این غذاها اغلب سدیم بسیار بالایی دارند.
ناصر رسولی